Zystkmt

Klasycyzm (z łac. classicus – doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do kultury starożytnych Rzymian i Greków. Styl ten nawiązywał głównie do antyku. W Europie tzw. „powrót do źródeł” (klasycznych) pojawił się już w renesansie – jako odrodzenie kultury wielkiego Rzymu. Jako styl dominujący epoki wpływał na kształt innych nurtów kulturowych okresu jak manieryzm, barok, rokoko. Trwał do końca wieku XVIII, w niektórych krajach do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się czasem w eklektyzm końca XIX wieku. Klasycyzm jako styl panował w epoce oświecenia. Najpełniejszy rozkwit klasycyzmu nastąpił w I poł. XVIII wieku. W dziedzinie literatury swoisty kres klasycyzmu przyniosła walka klasyków z romantykami.

Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa.
Klasycyzm w Polsce bywa też zwany stylem stanisławowskim (od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Cechy klasycyzmu |

• tematyka 'akt'


• wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),


• chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku,


• statyka zamiast dynamizmu,


• oszczędność wyrazu,


• spokój – przeciwieństwo barokowej ekspresji,


• uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,


• obraz idealistyczny,


• kształt ważniejszy niż barwa,


• tematyka moralizatorska, często propagandowa (np. Jacques-Louis David Śmierć Marata),


• ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją (np. Jacques-Louis David Przysięga Horacjuszy),


• używanie silnego strumienia, „snopu” światła (np. Jacques-Louis David Śmierć Sokratesa).

Architektura klasycystyczna, podstawowe cechy |

 Osobny artykuł: Architektura klasycystyczna.

Teatr Wielki w Warszawie

Wnętrze Kościoła Marcina Lutra w Bielsku-Białej

Pałac Dietrichsteinów z 1745 w Wodzisławiu Śląskim, najstarszy budynek klasycystyczny w Polsce

• wzorowanie się na starożytnych budowlach greckich i rzymskich oraz na niektórych budowlach odrodzenia;


• kopiowanie elementów architektury starożytnej;


• budowle wznoszone na planie zwartym, koła lub prostokąta;


• stosowanie kolumnad i kolumnowych portyków ze zwieńczeniem w kształcie tympanonu; pilastrów, dużych okien; tympanon przeważnie dekorowany płaskorzeźbą;


• kolor przyporządkowany rysunkowi;


• dążenie do uzyskania efektu harmonii, zrównoważonej kompozycji, stosowanie symetrii;


• w opozycji do baroku przeważają fasady o liniach prostych bez wygięć i skrętów;


• oszczędne stosowanie zdobnictwa; jeżeli się pojawiają, są to uskrzydlone postacie lwów z ludzkimi głowami, orły, wieńce, wazony, girlandy z róż, kokardy, hełmy, tarcze, skrzyżowane sztandary nawiązujące do tradycji cesarstwa rzymskiego;


• rozwój budownictwa użyteczności publicznej, takiego jak: urzędy, teatry, szpitale, szkoły, zakładane wówczas muzea;


• pałace – duże, niskie, wydłużone, na planie prostokąta, z wysuniętą częścią środkową ozdobioną portykiem;


• we wnętrzach wielkie, podłużne, jasne sale, chętnie malowane na biało, płaskie sufity, okna duże, kwadratowe;


• kościoły – często na planie koła, przykryte kopułą;


• dwory wraz z ogrodami i parkami wzbogacone: alejami z drzewami, stawami rybnymi; w obrębie dworu były: młyn oraz browar;


• wnętrza dworów ozdabiano portretami rodzinnymi, trofeami myśliwskimi, a na ścianach wieszano tkaniny ozdobne zwane arrasami.

Przykłady przedstawicieli klasycyzmu |

Muzyka |

• Wiedeń: Józef Haydn
  


• Wiedeń: Wolfgang Amadeus Mozart
  


• Wiedeń: Ludwig van Beethoven
  

Architektura |

• Francja: Jacques Germain Soufflot, Jean Francois Chalgrin, Charles Percier
  


• Anglia: Robert Adam
  


• Niemcy: Karl Friedrich Schinkel, Leo von Klenze, Carl Gotthard Langhans, Georg Wenzeslaus von Knobelsdorff
  


• Włochy: Giovanni Battista Piranesi
  


• Rosja: Carlo Rossi
  


• Polska: Piotr Aigner, Antonio Corazzi, Wawrzyniec Gucewicz, Jan Chrystian Kamsetzer, Jakub Kubicki, Dominik Merlini, Efraim Szreger, Stanisław Zawadzki, Szymon Bogumił Zug
  

Malarstwo i grafika |

Cechy:

1. Statyczne oparte na układach pionowych.


2. Kontur.


3. Chłodny koloryt.


4. Miękki światłocień.


5. Gładka faktura.


6. Wzniosłość.

Malarstwo wyraziło się głównie w tematyce historycznej (starożytnej), mitologicznej, alegorycznej i portrecie.

• 
  Jacques-Louis David – Porwanie Sabinek, Portret konny Stanisława Kostki Potockiego
  


• 
  Jean-Auguste-Dominique Ingres – Wielka odaliska, Jowisz i Tetyda (Zeus i Tetyda)


• Giovanni Battista Lampi


• Giovanni Battista Piranesi


• Thomas Gainsborough


• Marcello Bacciarelli


• Bernardo Bellotto

Rzeźba |

Pomnik księcia Józefa Poniatowskiego w Warszawie.

1. 
   Antonio Canova – rzeźbił głównie posągi i grupy mitologiczne („Dedal i Ikar”, „Trzy Gracje”); rzeźbił także postacie współczesne, przedstawiając je jednak jako postacie mitologiczne (Henryka Lubomirskiego przedstawił jako Amora);


2. 
   Bertel Thorvaldsen – rzeźby mitologiczne, religijne, historyczne pomniki, popiersia. Autor pomnika Mikołaja Kopernika i księcia Józefa Poniatowskiego (ten ostatni wzorowany na rzymskiej statui Marka Aureliusza);


3. 
   Andrzej Le Brun – tworzył rzeźby do dekoracji Zamku Królewskiego i Łazienek, a także popiersia znanych Polaków;


4. 
   Jakub Tatarkiewicz – wyrzeźbił popiersie Fryderyka Chopina.

Przykłady klasycystycznych budowli |

• Łuk Triumfalny w Paryżu


• 
  Brama Brandenburska w Berlinie


• 
  Biała Fabryka w Łodzi
  


• Pałac Potockich w Warszawie


• Pałace Wodzickich w Krakowie


• Łazienki Królewskie w Warszawie


• Pałac w Małej Wsi


• Panteon w Paryżu


• Petit Trianon


• Kościół Świętej Trójcy w Warszawie


• Kościół św. Magdaleny w Paryżu


• Belweder w Warszawie


• Kapitol


• Teatr Wielki w Warszawie


• Kolumna Napoleona w Paryżu


• Pałac Prymasowski w Bratysławie


• Pałac w Śmiełowie


• Kościół św. Aleksandra w Warszawie


• Pałac Dietrichsteinów w Wodzisławiu

Zobacz też |

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Klasycyzm

• klasycyzm w muzyce


• periodyzacja sztuki