Prokocim
Prokocim – obszar Krakowa wchodzący w skład Dzielnicy XII Bieżanów-Prokocim. Do 1948 roku miejscowość była siedzibą gminy Prokocim.
Obecnie nazwą Prokocim (Stary Prokocim) określa się przede wszystkim tereny i zabudowania istniejącej do 1941 r. wsi, a także osiedle głównie domów jednorodzinnych, budowane od 1974 r. W szerszym znaczeniu Prokocim to także, położone na wschód, osiedle bloków mieszkalnych Nowy Prokocim.
Spis treści
1 Położenie geograficzne
2 Historia
3 Zabytki
4 Prokocim dziś
4.1 Znani mieszkańcy Prokocimia
4.2 Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
5 Infrastruktura
5.1 Obiekty sakralne
5.2 Edukacja
5.3 Obiekty handlowe
6 Kolejowy Klub Sportowy Prokocim Kraków
7 Przypisy
8 Linki zewnętrzne
Położenie geograficzne |
Prokocim leży w południowo-wschodniej części Krakowa. Osiedla graniczące z Prokocimiem i Nowym Prokocimiem to Bieżanów, Podlesie, Rżąka, Na Kozłówce, Wola Duchacka Wschód, Kabel-Płaszów. Od strony północnej granicę Prokocimia wyznacza linia kolejowa Kraków - Tarnów. Do osiedla dojeżdżają autobusy: 133, 143, 144, 163, 173, 183, 204, 224, 243, 244, 274, 301, 304, 503, 643, 669 i tramwaje: 3, 9, 13, 69 (stan z 11.11.2018).
Historia |
Pierwsze ślady obecności człowieka na terenie dzisiejszego Prokocimia pochodzą z paleolitu. Od około XIII w. p.n.e. rozwijała się na tym obszarze kultura łużycka. Z tego okresu pochodzi odkryte w 1925 cmentarzysko, jedno z najbogatszych w Polsce. Od upadku kultury łużyckiej (około V w. p.n.e.) do późnego średniowiecza Prokocim pozostawał prawdopodobnie niezamieszkany.
Pierwsza średniowieczna wzmianka o Prokocimiu pochodzi z 1365 roku i dotyczy kwestii majątkowych. Przez kolejne kilkaset lat jest to typowa wieś folwarczna, należąca początkowo do rycerskich i mieszczańskich rodzin krakowskich, a od początku XVI w. kolejno do rodów Tarnowskich, Ostrogskich, Zasławskich, Lubomirskich i Sanguszków.
W połowie XVIII wieku Prokocim staje się rezydencją rodziny Wodzickich, którzy wznoszą na jej terenie początkowo dwór, a w pierwszej połowie XIX wieku murowany pałac. W 1595 roku wieś Prokocin położona w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego była własnością wojewody kijowskiego Konstantego Wasyla Ostrogskiego[1].
W 1895 Prokocim został zakupiony przez Erazma Jerzmanowskiego, a po jego śmierci, w roku 1909 został wystawiony na sprzedaż przez jego żonę, Annę Jerzmanowską. W roku 1910 został on zakupiony przez zakon augustianów. Pierwszym przełożonym był Grzegorz Uth. Wcześniej, w roku 1865, budowa linii kolejowej Kraków-Lwów, wyznaczyła na długie lata charakter Prokocimia jako podmiejskiej osady kolejarskiej. Prokocim odznaczał się dużym zaangażowaniem społecznym. W 1918 roku komitet robotników kolejowych pod nazwą "Spółdzielnia Kolejarzy dla Budowy Własnych Domów", zakupiła od OO.Augustianów 60 morgów ziemi dla potrzeb kolonistów na zmeliorowanych przez Jerzmanowskiego gruntach ornych, położonych po obu stronach alei (obecnie Dygasińskiego). Na tym gruncie powstała nowa kolonia, która rozbudowała się w dzisiejszy Prokocim. Inicjatorem do założenia powyższej spółdzielni kolejarskiej był swego czasu Erazm Jerzmanowski, on to rzucił pierwszy myśl rozbudowy Prokocimia i własnym kosztem chciał stworzyć kolonię. W 1924 r. utworzono Parafialny Komitet Ratunkowy. W roku 1931 Prokocim liczył 8000 mieszkańców, posiadał 40 pięknych ulic, obsadzanych drzewkami owocowymi, piękne chodniki betonowe, place i rynek. Jako pierwszy w woj. krakowskim zaprowadził publiczne światło elektryczne. Miał też Prokocim własny przystanek kolejowy. Parafia Prokocim wyodrębniła się z parafii bieżanowskiej w roku 1917, do której była afiliowana w 1782 r., a pierwszym proboszczem został Wilhelm Gaczek.
W czasie okupacji Gmina Prokocim została włączona w granice administracyjne miasta Krakowa, nazwy ulic mające odpowiedniki w Krakowie zostały przemianowane. Po wojnie powstawały kolejne domki jednorodzinne, a około 1965 roku w pobliżu dawnych zabudowań powstało duże osiedle mieszkaniowe Kozłówek, a następnie (Osiedle Nowy Prokocim). Wieżowcami wypełniono również przestrzenie przy ul. Gersona i przy ul. Bieżanowskiej. Linię tramwajową, której pętla początkowo znajdowała się przy zjeździe na pobocze w rejonie Cmentarza Podgórskiego, przedłużano do ul. Dworcowej, potem do ul. Malborskiej, gdzie następowało odwracanie wozów tramwajowych, aż do pętli w Prokocimiu przy ul. Żniwnej.
W latach 70. XX wieku powstała koncepcja budowy Krakowskiego Centrum Komunikacyjnego. Miało ono obejmować istniejący już, ale przebudowany dworzec PKP, dworzec PKS oraz podziemną linię tramwajową z Ronda Mogilskiego do istniejącej już pętli przy Dworcu Towarowym. Pierwsze prace rozpoczęły się pod koniec dekady; powstał wtedy odcinek tunelu pod linią kolejową. Dnia 23 grudnia 1978 r. wydłużono linię tramwajową z Prokocimia do Nowego Bieżanowa.
Pętla tylko okresowo używana jest w normalnym ruchu tramwajowym. Do października 2000 kursowała do niej linia nr 6, kiedy to skierowano ją na pętlę w Kurdwanowie. Od maja 2009 do września 2011 do pętli kursowała linia nr 51, lecz i ta została skierowana na inną pętlę (Bieżanów Nowy). Pętla tramwajowa w Prokocimiu wykorzystywana jest jako przystanek końcowy części kursów linii tramwajowej nr 24 (stan na 2016 r.).
Przebudowano radykalnie ulicę Wielicką, wyburzając domy pod drugą nitkę 3-pasmowej trasy E22.
Zabytki |
Pałac Jerzmanowskich
Widok na ul. Bieżanowską
Do najcenniejszych zabytków Prokocimia należy zespół pałacowo-parkowy (wpisany 22 III 1983 na listę zabytków z sygnaturą A-639) na który składają się:
- zabytkowy, eklektyczny pałac z pierwszej połowy XIX w., przebudowany w latach 1891–1895 (do 2003 roku dom dziecka, obecnie klasztor Augustianów),
- dawna wozownia, przebudowana na kaplicę,
- park z kilkusetletnimi dębami, niektóre oznaczone jako pomnik przyrody,
Prokocim dziś |
Dzisiaj Prokocim to typowe wielkomiejskie osiedle. W obszarze ulic Wielickiej, Ściegiennego i Bieżanowskiej przeważają domki jednorodzinne nazywane często Prokocim Stary, w obszarze pomiędzy ul. Nowosądecką i rzeką Drwinką powstało osiedle Kozłówek z nielicznymi domkami jednorodzinnymi, oraz pomiędzy ulicami Wielicką, Jerzmanowskiego i Ściegiennego przeważającą większość zabudowań stanowią bloki mieszkalne (cztero- i dziesięciopiętrowe) zwane Prokocim Nowy z centralną ulicą Teligi. W tej dzielnicy mieści się Uniwersytecki Szpital Dziecięcy Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wydział Farmacji, Zespół Akademików Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz zespół Domu Starców. W rejonie ulic Jasińskiego i Facimiech powstały zespoły bloków Pogodnej Jesieni dla osób starszych i samotnych. Od marca 1983 roku na terenie osiedla działa również stowarzyszenie na rzecz dzieci, o nazwie Korczakowska Republika Dziecięca "Dyliniarnia". Inicjatywa działalności charytatywnej na polu pomocy społecznej wyszła od dzieci, które same zainicjowały początki prężnej organizacji obejmującej swym zasięgiem nie tylko osiedle Nowy Prokocim, ale również cały obszar Dzielnicy XII Miasta Krakowa. Od nazwy Stowarzyszenia pochodzi też nadana przez Prezydenta Miasta Krakowa Józefa Lassotę nazwa ulicy Republiki Korczakowskiej, która prowadzi wzdłuż ul. Teligi prosto do siedziby Dyliniarni.
Od parafii Prokocim oddzieliła się parafia Osiedla Nowy Prokocim z kościołem w rejonie ulicy Teligi (korzystająca w okresie przejściowym z kaplicy w parku).
W maju 2006 roku uruchomiony został publiczny darmowy hotspot obejmujący swoim zasięgiem teren pomiędzy budynkami Kurczaba 31, 33 oraz 35.
Znani mieszkańcy Prokocimia |
- Erazm Jerzmanowski
- Barbara Ślizowska
- Janusz Radek
- Robert Nęcek
- Mirosław Handke
Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego |
Szpital Dziecięcy w Krakowie
Szpital dziecięcy w Krakowie powstał z inicjatywy Władysława Poraya-Biernackiego w 1958 r. Budowę szpitala rozpoczęto w 1961 r., a w lutym 1966 r. udzielano pomocy pierwszym pacjentom. Budynek znajduje się przy ulicy Wielickiej 265. Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, popularnie zwany Prokocimiem.
W szpitalu znajduje się:
- Oddział Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka, Oddział Pulmunologii
- Oddział Gastroenterologiczny
- Oddział Hematologii i Onkologii Dziecięcej
- Oddział Kardiologii Dziecięcej
- Oddział Kardiochirurgii Dziecięcej
- Oddział Dializ
- Oddział Nefrologii Dziecięcej
- Oddział Urologii Dziecięcej
- Oddział Endokrynologii Dziecięcej
- Oddział Neurologii Dziecięcej
- Oddział Chirurgii Dziecięcej
- Zakład Immunologii Klinicznej
- Zakład Biochemii Klinicznej
- Zakład Mikrobiologii
- Zakład Patomorfologii i Mikroskopii Elektronowej
- Pracownia Scyntygrafii Klinicznej
- Pracownia Monitorowania Leków
- Dział Rehabilitacji
- Pracownia Radioterapii
- Centrum Ambulatoryjnego Leczenia Dzieci im. C. Zabłockiego
- Apteka szpitala
Infrastruktura |
Rzeczka Drwinka
Pomnik przyrody
Obiekty sakralne |
Kościół MBDR (ulica Prosta 1), ulokowany w Prokocimiu Starym.
Klasztor OO. Augustianów (przy ul. Górników), przy którym znajduje się kaplica pw. św. Mikołaja z Tolentino.
Kościół Miłosierdzia Bożego znajduje się przy ul. Kurczaba 5. Odpust parafialny odbywa się w drugą niedzielę wielkanocną.
Kościół pw. Matki Bożej Dobrej Rady
Kościół pw. św. Mikołaja z Tolentino
Kościół pw. Miłosierdzia Bożego
Sala Królestwa Świadków Jehowy (przy ul. A. Libery 20) dla zboru Kraków–Prokocim[2].
Edukacja |
- Żłobek nr 28 ul. Kurczaba 21
- Szkoła Podstawowa nr 41 ul. Jerzmanowskiego 6
- Szkoła Podstawowa nr 117 ul. Kurczaba 15
- Szkoła Podstawowa nr 123 ul. Okolna
- Zespół Szkół Ogólnokształcących Integracyjnych nr 4 ul. Żabia 20
- Przedszkole Samorządowe nr 28 il. Duża Góra 30
- Przedszkole Samorządowe nr 35 ul. Lilli Wenedy 7
- Przedszkole Samorządowe nr 35 - filia ul. Teligi 17
- Przedszkole Samorządowe nr 35 ul. Okólna 18
- Przedszkole Samorządowe nr 49 ul. Bieżanowska 40
- Przedszkole Samorządowe nr 49 - filia ul. Nad Potokiem 6
- Przedszkole Samorządowe nr 87 ul. Spółdzielców 7
- Przedszkole Samorządowe nr 135 ul. Stępnia 1
- Przedszkole Samorządowe nr 150 ul. Teligi 28
- Przedszkole Samorządowe nr 154 ul. Kurczaba 19
- Przedszkole Samorządowe nr 176 ul. Aleksandry 15
- Przedszkole Samorządowe nr 176 - filia ul. Heleny 16
- Przedszkole Samorządowe nr 180 ul. Telimeny 7
- Szkoła Podstawowa nr 61 ul. Popławskiego 17
- Gimnazjum nr 31 ul Spółdzielców 5
- Liceum Ogólnokształcące nr XV, ul. Dygasińskiego 10
- Prywatne Liceum Ogólnokształcące nr 1 ul. Dygasińskiego 5a
- Prywatne Gimnazjum Ogólnokształcące nr 1 ul. Dygasińskiego 5b
- Prywatne przedszkole z oddziałem żłobkowym - Akademia Uśmiechu - ul.Śnieżna 15
Żłobek
SP nr 41
SP nr 117
ZSOI4
Przedszkole, ul. Lilli Wenedy 7
Przedszkole, ul. Teligi 17
Liceum Ogólnokształcące nr 15, ul. Dygasińskiego 10
Tesco
Obiekty handlowe |
W Prokocimiu znajduje się kilka sklepów dużych sieci, takich jak: Tesco (dawny HIT), OBI, Biedronka, Mila, Lewiatan, wiele mniejszych sklepów spożywczych i odzieżowych, a także plac targowy.
Kolejowy Klub Sportowy Prokocim Kraków |
Klub sportowy "Kolejarz" został założony w 1921 r. Budynek klubowy i boisko mieści się w Parku Jerzmanowskich.
Boisko KKS Prokocim
Przypisy |
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 109.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-11-09] .
Linki zewnętrzne |
Prokocim w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksze. Warszawa 1888.
| |||||||
